برای آن که یک سیستم آسانسور بتواند به طور کارآمد و ایمن در ساختمان کار کند، نیاز به تولید نیرو توسط موتور الکتریکی دارد. موتور مهم ترین قسمت در سیستم محرکه یک آسانسور محسوب شده که با تولید نیرو باعث جابجایی کابین با سرعت مشخصی در چاه آسانسور می شود. موتور علاوه بر تولید نیرو، کارکرد کنترلی را نیز دارد. نصب موتور با رعایت استاندردها و الزامات مربوطه پارامتر مهمی است که باعث کارکرد درست و ایمن آسانسور می شود. در این مطلب قصد داریم برای آشنایی بیشتر موضوع موتور آسانسور را مورد بررسی قرار داده و مهم ترین برندهای سازنده آن را بیان کنیم.
موتور آسانسور چیست؟
موتور آسانسور یکی از دستگاه های الکتریکی است که به منظور حرکت عمودی کابین در جهات بالا و پایین مورد استفاده قرار می گیرد. موتور با عملکرد خود نیروی چرخشی تولید می کند. این نیرو به فلکه کششی منتقل می شود که روی این فلکه سیم بکسل هایی سوار شده اند. فلکه با چرخش در یک جهت سیم بکسل ها را می پیچد و با گردش در جهت دیگر، سیم پیچ ها را باز می کند. این فرایند باعث بالا و پایین رفتن کابین می شود. موتور آسانسورها از جمله دستگاه هایی هستند که قطعات آن ها باید تا جای ممکن اینرسی کم تری داشته باشند. این ویژگی برای آن است که از شتاب و عقب افتادگی سریع موتور اطمینان حاصل شود. از این رو الکتروموتورهای مورد استفاده در آسانسورها، با آرمیچرهایی ساخته می شوند که قطر نسبتا کوچکی دارند. معمولا این موتورها نباید سرعتی بیش از 900 دور در دقیقه داشته باشند.
اجزا و قطعات موتور آسانسور
موتور آسانسور از قطعات و اجزای مختلفی تشکیل می شود که هر کدام از این اجزا، ابعاد و ساختار متفاوتی دارند. عملکرد تمامی این اجزا، باعث عملکرد کلی موتور می شود. در صورت وجود ایراد یا نقص در هر کدام از این اجزا، عملکرد کلی موتور تحت الشعاع قرار می گیرد. به این ترتیب عدم عملکرد درست موتور، باعث ایجاد مشکل در عملکرد آسانسور می شود. این اجزا و قطعات شامل موارد زیر می شوند:
- پوسته
پوسته در واقع بدنه موتور محسوب شده و غالبا از فلز آلومینیوم ساخته می شود. با وجود پوسته، موتور ساختار و ظاهری جمع و جور به خود می گیرد. پوسته هایی که کیفیت بالا دارند، سروصدای کم تری از موتور را به هنگام کار کردن به بیرون منتقل می کنند.
- شفت
شفت یکی از اجزای موتور است که در چاه آسانسور تعبیه می شود. این قطعه حرکت آسان کابین از یک طبقه به طبقه دیگر را امکان پذیر می کند. شفت همچنین به منظور عملکرد درست و مطلوب موتور، یک گذرگاه بسیار مهم به شمار می رود.
- استاتور یا سیم پیچ
استاتور یا سیم پیچ در قسمت هایی نصب می شود که به بدنه موتور اتصال دارند. در مواردی، فضاهای خالی که بین این نقاط و بدنه وجود دارد را با ماده ای که رسانای حرارتی است پر می کنند. این ماده گرمای ایجاد شده از استاتور را به بیرون هدایت می کند تا استاتور بتواند کارکرد درستی از خود ارائه کند.
- بلبرینگ ها
بلبرینگ ها قطعاتی هستند که غالبا در آسانسورهای کششی و به طور خاص در مدل های گیرلس مورد استفاده قرار می گیرند. بلبرینگ ها در حمل بار شعاعی و محوری، توانایی متوسطی دارند. در این صورت موتور با کمک بلبرینگ ها قادر به حرکت با حداکثر کارایی خود است. این قطعات ضریب اصطکاک کمی دارند و عملکرد آن ها باعث می شود تا آسانسور راحت تر حرکت کرده و در حمل بار بهتر عمل کند.
- فلکه کششی یا هرزگرد
فلکه کششی نیروی موتور را به سیم بکسل ها وارد کرده و باعث کشش آن ها می شود. این فلکه ساختاری دایره ای دارد و با گردش خود به یک طرف، باعث کشش و جمع شدن سیم بکسل ها شده و کابین به بالا می رود. به هنگام گردش برخلاف آن جهت، سیم بکسل ها باز شده و کابین به پایین حرکت می کند. فلکه کششی همچنین نیروی مورد نیاز برای کشش سیم بکسل ها را کاهش می دهد که از این جهت اهمیت زیادی دارد.
- سیستم ترمز
سیستم ترمز موتور از اجزای مختلفی همچون مگنت، اهرم آزاد کننده، لنت ها، فنر، صفحات اصطکاکی و غیره تشکیل می شود که نقش حیاتی در مجموعه موتور آسانسور برعهده دارد. سیستم ترمز با عملکرد به موقع و درست خود در ایجاد ایمنی برای کاربران، سرویس کاران و تعمیرکاران آسانسور نقش اساسی دارد. در هنگام توقف کابین در طبقه مورد نظر، سیستم ترمز مانع از انتقال نیروی موتور شده و در این شرایط انرژی مغناطیسی موتور نیز محو می شود. می توان گفت ترمز عامل توقف آسانسور به شکل ایمن و کنترل شده است.
- روتور
روتور که با نام هسته نیز شناخته می شود، قطعه ای از موتور آسانسور است که در بالای موتورخانه یا در قسمت برق آسانسور نصب می شود. روتور قطعه ای است که حالت مغناطیسی دارد. با وجود این قطعه در مجموعه موتور، آسانسور می تواند با کارایی زیاد و بدون مشکل خاصی کار کند.
- انکودر
این قطعه می تواند به طور دقیق آسانسور را کنترل کرده و سرعت آن را اندازه گیری کند. در این صورت انکودر را می توان یکی از قطعات بسیار حیاتی در ایجاد ایمنی آسانسور محسوب کرد. برای آن که از ایمنی کاربران آسانسور اطمینان حاصل شود، بهتر است این قطعه را مطابق با الزامات و استانداردهای هر منطقه نصب کرد. وجود انکودر در آسانسور باعث می شود تا کارایی درایو دستگاه بهینه سازی شود که نتیجه آن کاهش انرژی مورد نیاز و هزینه های پرداختی است.
انواع موتور آسانسور
موتور آسانسورها را می توان بر اساس معیارهایی به چند نوع مختلف تقسیم کرد. هر کدام از این نوع موتورها ساختار و ویژگی های خاصی دارند و برای استفاده در آسانسورهای خاصی طراحی و تولید می شوند. در ادامه به بررسی انواع موتور آسانسور پرداخته ایم.
- موتورهای گیربکسی
این موتورها به نحوی تولید می شوند که نیروی موتور ابتدا به گیربکس یا چرخ دنده و سپس به قرقره یا فلکه کششی منتقل می شود. در واقع گیربکس یا جعبه دنده به عنوان قطعه واسط بین موتور و فلکه کششی عمل می کند و باعث ایجاد انعطاف پذیری در نیروی موتور و کنترل آن می شود. گیربکس همچنین می تواند قدرت موتور آسانسور را افزایش دهد. در این موتورها جریان برق ورودی، روتور را به گردش در می آورد. با گردش روتور، میله متصل به گیربکس نیز باعث به چرخش درآمدن آن می شود. چرخ دنده هایی که در گیربکس وجود دارند با چرخش گیربکس شروع به چرخیدن می کنند. این چرخ دنده ها خود فلکه گیربکس را می چرخانند. روی فلکه گیربکس نیز سیم بکسل هایی قرار دارند که شروع به کشیده شدن می کنند. در این شرایط کابین به بالا و پایین کشیده می شود. از مزایای موتورهای گیربکسی می توان به راندمان حدود 85 درصد، قدرت زیاد و قیمت ارزان تر نسبت به مدل های گیرلس اشاره کرد. موتورهای گیربکسی خود به دو مدل تک سرعته و دو سرعته تقسیم می شوند که در زیر به این دو مدل اشاره کرده ایم.
- موتورهای تک سرعته
در این مدل از موتورهای گیربکسی، موتور با دور ثابتی کار می کند. در این صورت سرعت کابین نیز ثابت است. وقتی کابین به محل توقف یا تراز طبقه نزدیک می شود، ترمز وارد عمل شده و باعث ایجاد شتاب منفی می شود. به عبارتی سرعت کابین بسیار کم می شود و در نهایت در طبقه توقف می کند. در موتورهای تک سرعته، کنترل دور موتور را مداری الکتریکی انجام می دهد. این مدار الکتریکی، توانایی رساندن سرعت موتور از صفر تا بیشترین میزان و بالعکس را در مدت زمان کوتاهی دارد. به طوری که وقتی ولتاژ و فرکانس موتور تغییر کند، باعث تغییر متوالی سرعت موتور می شود. همچنین در اثر تغییر سرعت تکانه های ایجاد شده به کم ترین میزان خود می رسد. در موتورهای تک سرعته مسافران کابین تکانه های ایجاد شده در اثر شتاب اولیه و ترمز را احساس می کنند.
- موتورهای دو سرعته
ساختار این موتورها به گونه ای است که دو سیم پیچ دارند که باعث حرکت موتور با دو سرعت متفاوت می شوند. با آغاز حرکت موتور، دور تند وارد عمل می شود. در این موتورها با استفاده از مقاومت سری، جریان محدود می شود. در این صورت میدان این مقاومت به تدریج کاهش می یابد که در نتیجه آسانسور به طور آرام و پیوسته شتاب می گیرد. وقتی کابین به تراز طبقه نزدیک می شود، سیم پیچ با دور کند فعال می شود و دور تند از کار می افتد. این وضعیت باعث می شود تا سرعت کابین به هنگام نزدیک شدن به محل توقف به تدریج کاهش یابد. در این هنگام با قطع شدن برق موتور، کابین در طبقه مورد نظر توسط ترمز متوقف می شود. در این موتورها چرخی فلزی به نام فلایول وجود دارد. این چرخ تکانه های ناشی از شتاب اولیه و ثانویه و همچنین ضربه های کابین به هنگام توقف را کاهش می دهد. به طوری که در مقایسه با موتورهای تک سرعته، این نوع موتورها تکانه ها و ضربه های کم تری دارند. علاوه بر این، موتورهای دو سرعته نسبت به مدل های تک سرعته، سرعت بالاتری دارند.
- موتورهای گیرلس
این نوع از موتور آسانسورها، گیربکس یا جعبه دنده ندارند. به نحوی که ساختار داخلی موتور کار تغییر دور را انجام می دهد. موتورهای گیرلس از نوع مغناطیس دائم هستند. نبود گیربکس باعث می شود تا نیروی موتور بدون واسطه و به وسیله میله ای به فلکه کششی منتقل شود. یعنی وقتی روتور به چرخش دربیاید، فلکه کششی نیز همزمان با آن به گردش در می آید. هر جهتی که فلکه چرخش کند، سیم بکسل ها نیز به همان جهت حرکت می کنند که این عمل بالا و پایین رفتن کابین را باعث می شود. در این صورت مصرف انرژی در این موتورها کاهش می یابد. همچنین این موتورها قادر به تغییر سریع دور موتور هستند. برای آسانسورهایی که باید با سرعت بالا حرکت کرده و ترافیک کاربران زیادی دارند، موتورهای گیرلس می توانند گزینه مناسبی باشند؛ زیرا مدت زمان حرکت آن ها بین دو طبقه کاهش می یابد. موتورهای گیرلس از نظر شکل ظاهری به دو مدل بشکه ای یا درامی و دیسکی یا تخت تقسیم می شوند که در زیر آن ها را مورد بررسی قرار داده ایم.
- موتورهای بشکه ای یا درامی
این موتورها همان طور که از نام آن ها مشخص است، شکلی همانند بشکه دارند. از ویژگی های این موتورها می توان به ابعاد کوچک، وزن سبک، قابلیت نصب داخل چاه آسانسور، امکان کنترل به وسیله تابلو فرمان و قیمت نسبتا مناسب نسبت به مدل های دیسکی اشاره کرد. این ویژگی ها باعث می شوند تا موتورهای بشکه ای برای نصب در آسانسورهای بدون موتورخانه گزینه مناسبی باشند.
- موتورهای دیسکی یا تخت
این نوع موتورها ضخامت کم تری دارند و می توانند فضای کم تری را در محل نصب اشغال کنند. در موتورهای دیسکی، تعداد قطب ها و قطر فلکه کششی افزایش یافته است. بنابراین این نوع موتورها سرعت ثابتی دارند. به علاوه سرعت زاویه ای در این موتورها کاهش می یابد که باعث می شود کابین آسانسور نرم و آرام حرکت کند.
- موتور آسانسورهای هیدرولیکی
در آسانسورهای هیدرولیکی در مقایسه با مدل های کششی نیاز به موتورهای پرقدرتی وجود دارد. زیرا موتور باید تمام نیروی مورد نیاز برای جابجایی کابین را تامین کند. این موتورها با تولید نیرو باعث به کار افتادن پمپ هیدرولیک می شوند. پمپ نیز روغن را از مخزن به داخل سیلندر هدایت کرده و به آن پمپاژ می کند. این کار باعث فشرده شدن زیاد روغن می شود. تا جایی که فشار روغن از وزن کابین بیشتر می شود. در این حالت کابین شروع به حرکت به سمت بالا می کند. با کاهش فشار روغن، کابین به دلیل وزن بیشتر شروع به پایین آمدن می کند. موتورهای آسانسور هیدرولیک به طور کلی به دو نوع مغروق در روغن و خشک تقسیم می شوند که در زیر به آن ها اشاره کرده ایم.
- موتورهای داخل روغن
این موتورها به نحوی ساخته و نصب می شوند که درون روغن یا مایع هیدرولیک غوطه ور می شوند. به عبارتی این موتورها درون پاوریونیت آسانسور جای می گیرند. موتورهای داخل روغن از خود هیچ گونه سروصدایی تولید نمی کنند و کابین را نرم و آرام حرکت می دهند. همچنین از نظر مصرف انرژی این موتورها کم مصرف محسوب می شوند. در این صورت به لحاظ اقتصادی، موتورهایی مقرون به صرفه هستند. به دلیل غوطه ور بودن در داخل روغن، این موتورها قادر به تحمل دما و فشار زیادی بوده که در این حالت نسبت به سوختن مقاوم هستند. این ویژگی باعث می شود تا امکان استفاده از این موتورها در آسانسورهای خودروبر وجود داشته باشد. البته این موتورها در تمامی آسانسورهای هیدرولیکی قابلیت نصب و استفاده را دارند.
- موتورهای خشک یا هوا خنک
این موتورها در خارج از محفظه روغن و در کنار آن نصب می شوند. از این رو نمی توانند فشار زیادی را تحمل کنند. در صورت افزایش فشار و سنگین شدن زیاد کابین، دمای این موتورها افزایش یافته و موتور می سوزد. موتورهای خشک، در آسانسورهای نصب شده در ساختمان های کوچک و کم ارتفاع مورد استفاده قرار می گیرند.
برترین برندهای موتور آسانسور
در بازار تجهیزات آسانسور، انواع مختلفی از موتور آسانسورها وجود دارد که محصول برندهای مختلف داخلی و خارجی هستند. تولیدات این برندها از نظر کیفیت، قیمت، کارکرد و طول عمر با یکدیگر تفاوت دارند. در ادامه برای آشنایی بیشتر به معرفی چند برند شناخته شده داخلی و خارجی که انواع موتور آسانسورها را تولید می کنند، پرداخته ایم.
برندهای ایرانی موتور آسانسور
- الکو
برند الکو نام تجاری شرکت الکترو بالابر کوشا است که با آغاز فعالیت خود در سال 1389 نخستین تولیدکننده ایرانی موتور آسانسور شناخته می شود. این شرکت در همان سال آغاز فعالیت، موفق شد گواهینامه های اتحادیه اروپا CE، ISO 9001 و ISO 14001 را دریافت کند. موتورهایی که برند الکو تولید می کند در مقایسه با محصولات سایر برندهای ایرانی قیمت مناسب تری دارند. این موضوع باعث شده است تا محصولات این شرکت درصد قابل توجهی از بازار کشور را تصاحب کنند.
- بهران
از دیگر برندهای داخلی که در تولید موتور آسانسور فعالیت می کند، شرکت بهران است. موتورهای این شرکت معتبر بر اساس نیاز بازار داخلی تولید می شوند که رضایتمندی مشتریان را نیز به همراه داشته است. این موتورها پس از نصب باعث می شوند تا آسانسور نرم و آرام حرکت کرده و لرزش و تکان نداشته باشد. سروصدای کم و صرفه جویی در مصرف انرژی ویژگی های دیگری است که موتورهای تولیدی برند بهران از آن برخوردارند.
- پرگاس
برند پرگاس از جمله شرکت های داخلی است که انواع موتورهای آسانسور از نوع گیربکسی و گیرلس را طراحی و تولید می کند. این برند قبل از ورود به صنعت تولید موتور آسانسور، قطعات موتورهای گیربکسی وارداتی را تولید و تعمیر می کرده است.
- روسانی
روسانی نیز از جمله بهترین برندهای ایرانی است که در تولید موتورهای گیرلس آسانسور فعالیت می کند. این برند تنها به تولید موتورهای گیرلس می پردازد و در زمینه تولید موتورهای گیربکسی فعالیتی ندارد.
- فرشباف
این برند ایرانی از برندهای مطرح ایتالیایی همچون ایتال، سیکور و ساسی الهام گرفته و انواع موتورهای آسانسور را طراحی و تولید می کند. این موتورها نسبت به محصولات دیگر برندهای داخلی ارزان تر هستند و از این رو محبوبیت زیادی نیز دارند.
برندهای خارجی موتور آسانسور
در ادامه به معرفی برخی از برندهای معتبر خارجی پرداخته ایم که در زمینه تولید انواع موتور آسانسور فعالیت می کنند. موتورهای تولیدی این برندها در بازارهای بین المللی شناخته شده هستند و مشتریان زیادی دارند.
این شرکت ایتالیایی در سال 1946 در شهر میلان تاسیس شد. این برند در طول چند دهه فعالیت، توانسته است انواع موتورهای گیربکسی و گیرلس را در کیفیت بسیار بالا به بازارهای بین المللی عرضه کند. موتورهای این برند به دلیل کیفیت منحصر به فرد خود، طرفداران بسیاری را در میان شرکت های آسانسوری و مشتریان در کشورهای مختلف جهان دارند.
ایتال یکی دیگر از برندهای ایتالیایی است که انواع موتورهای آسانسور را تولید و به بازار عرضه می کند. موتورهایی تولیدی این برند عمدتا از نوع گیربکسی هستند که در دو نوع یاتاقان دار و بدون یاتاقان تولید می شوند. قیمت مناسب و کیفیت بالا دو ویژگی مهم موتورهایی است که برند ایتال تولید می کند.
شرکت مونتاری دیگر برند ایتالیایی است که از سال 1970 در زمینه تولید موتور آسانسورها فعالیت می کند. موتورهای تولیدی این برند شامل مدل های گیربکسی و گیرلس می شوند که در بازار کشورمان، فروش زیادی داشته اند.
برند ایتالیایی سیکور از جمله برندهایی است که بهترین و پرطرفدارترین موتورهای آسانسور را تولید می کند که در کشورهای مختلف جهان محبوبیت زیادی دارند. این برند موتورهای آسانسور را در دو مدل گیربکسی و گیرلس تولید و به بازار عرضه می کند. موتورهای تولیدی این برند سروصدای بسیار اندکی دارند و می توانند بدون نیاز به موتورخانه نیز نصب شوند. عملکرد مطلوب، کیفیت و سرعت بالا از جمله ویژگی های این موتورها به شمار می روند.
برند آلمانی ویتور از دیگر برندهای نام آشنا و معتبر در صنعت تولید موتور آسانسور است. محصولات این برند علاوه بر کشور آلمان در کشور چین نیز تولید می شوند. این موتورها می توانند برای آسانسورهایی با ظرفیت 8 تا 21 نفر مورد استفاده قرار گیرند. از ویژگی های موتورهای برند ویتور می توان به حرکت نرم و آرام، بازدهی بسیار بالا، سروصدای کم، توان بالا، کم مصرف بودن و مطابقت با استانداردهای روز جهانی اشاره کرد.
برند زیبلاگ از جمله برندهای معتبری است که در زمینه تولید موتورهای گیرلس برای آسانسورها فعالیت می کند. موتورهایی که این برند آلمانی تولید می کند می توانند در آسانسورهای موتورخانه دار و بدون موتورخانه نصب و راه اندازی شوند. از این جهت موتورهای تولیدی این برند از محبوبیت زیادی میان مشتریان برخوردارند. استاندارد بودن، کیفیت بالا و قابلیت اطمینان از جمله ویژگی های موتورهای برند زیبلاگ محسوب می شوند.
و در انتها…
موتور آسانسور را می توان قلب تپنده هر سیستم آسانسوری دانست که نقش اصلی را در حرکت کابین و جابجایی کاربران بین طبقات ساختمان ایفا می کند. انواع مختلف موتورها هر یک با ساختار و اجزای متفاوت برای آسانسورهای خاصی مورد استفاده قرار می گیرند. در این رابطه شرکت اوکسین لیفت یکی از شرکت های مطرح و شناخته شده ای است در ساخت آسانسورها از انواع موتورهایی استفاده می کند که محصول برندهای معتبر داخلی و خارجی هستند. این موتورها از نظر کیفیت و کارایی در سطح استاندارد و قابل قبولی هستند. شرکت اوکسین لیفت در صورت نیاز مشتریان به تعویض موتور آسانسورها، خدمات تعویض و نصب موتورها را نیز با کیفیت بالا ارائه می کند.
دیدگاهی وجود ندارد!